Ucieczka z miejsca wypadku to po prostu zasada znana jako nakaz pozostania na miejscu wypadku. Dlaczego jest tak ważna? Bo ma na celu ochronę najważniejszych wartości czyli życia i zdrowia a jej naruszenie grozi dość bolesnymi konsekwencjami.
Ucieczka z miejsca wypadku
Ucieczka z miejsca wypadku opisana została w art. 178 k.k. krótkim sformułowaniem „zbiegł z miejsca zdarzenia”. Rodzi się zatem pytanie co oznacza „zbiegnięcie”? Czy każde opuszczenie miejsca wypadku (katastrofy) będzie zbiegnięciem?
Odpowiedź sprowadza się do zasady – o wszystkim decyduje intencja sprawcy wypadku (katastrofy). Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19.12.2018 r., II KK 480/18 wskazał, że „Zbiegnięcie z miejsca zdarzenia (art. 178 § 1 KK) to oddalenie się sprawcy z miejsca zdarzeń określonych w art. 173, 174 i 177 KK, podjęte w celu uniknięcia odpowiedzialności za tego rodzaju przestępstwa”. Niezbędne jest przypisanie sprawcy umyślności.
Cel przejawiać się może nie tylko w uniknięciu odpowiedzialności, ale też uniemożliwieniu lub utrudnieniu ustalenia:
- tożsamości sprawcy lub współsprawcy
- okoliczności zdarzenia
- stanu nietrzeźwości
- wpływu środków odurzających.
Jak sąd ustala motywację oskarżonego?
Przede wszystkim przy ocenie czy doszło do ucieczki z miejsca wypadku sąd bierze pod uwagę okoliczności towarzyszące oddaleniu się np. czy sprawca dodatkowo próbował zacierać ślady swojego udziału. Oczywiście wszystko dzieje się w psychice sprawcy, więc w niektórych przypadkach sąd sięgnie do opinii biegłych psychiatrów lub psychologa (tak SN w postanowieniu z 31.05.2016 r.,III KK 173/16).
Stanowczo nie jest zbiegnięciem:
- oddalenie się w celu uzyskania pomocy (np. gdy rozładował się telefon komórkowy)
- oddalenie się w szoku (o czym mogą świadczyć: obrażenia fizyczne, dziwne zachowanie, brak rekacji, udanie się w kierunku bez celu).
Ucieczka z miejsca wypadku konsekwencje karne
Jak już wspomniałam uznanie, że sprawca wypadku (katastrofy) zbiegł skutkuje zaostrzeniem jego odpowiedzialności karnej. Zgodnie z art. 178 § 1 k.k. sąd musi orzec karę pozbawienia wolności w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Jeśli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu sąd musi orzec karę pozbawienia wolności w wysokości nie niższej niż 2 lata do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Jeśli po zbiegnięciu sprawca dobrowolnie się nie ujawni, to dodatkową dolegliwością dla niego może być poszukiwanie go przez Policję a nawet zastosowanie tymczasowego aresztowania. Ucieczka to próba mataczenia w sprawie…
Ucieczka z miejsca wypadku konsekwencje cywilne
Niestety, oprócz konsekwencji karnych sprawca wypadku, który zbiegł z miejsca zdarzenia poniesie dotkliwe konsekwencje cywilne. Zasadą jest, że zadośćuczynienie i odszkodowanie wypłaca poszkodowanemu ubezpieczyciel sprawcy szkody. Jak każda zasad tak i ta doznaje wyjątków. Zakład ubezpieczeń ma prawo dochodzenia zwrotu wypłaconego odszkodowania od ubezpieczonego w 4 sytuacjach:
- wyrządzenia przez kierującego pojazdem szkody umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii
- wejścia w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa
- nieposiadania wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa
- zbiegnięcia z miejsca zdarzenia.
Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 20.05.2020 r., I ACa 57/20: „Skazanie pozwanego za zbiegnięcie z miejsca wypadku oznacza, że popełnił on nie tylko czyn polegający na zbiegnięciu z miejsca wypadu w rozumieniu prawa cywilnego, ale i w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej czy uniemożliwienia bądź utrudnienia ustalenia okoliczności wypadku. Wobec treści art. 11 KPC nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie tego faktu w postępowaniu cywilnym”.
Na dobicie…
Ucieczka z miejsca wypadku może wiązać się z popełnieniem jeszcze jednego przestępstwa – nieudzielenia pomocy (art. 162 k.k.). Orzecznictwo sądów jest konsekwentne. Gdy ucieczka sprawcy z miejsca zdarzenia połączona jest z nieudzieleniem przez niego pomocy pokrzywdzonym, zachodzi realny zbieg przestępstw.