Jestem podejrzany

Przyznam się, że czasami towarzyszą mi pewne przeczucia… Myślę, że dlatego na blogu ostatnio opublikowałam wpisy dotyczące katastrofy i jazdy pod wpływem.

Zaledwie kilkanaście dni później doszło do tragicznego zdarzenia z udziałem autobusu ZTM w Warszawie. Kierowca był pod wpływem amfetaminy, przebił barierki i spadł w dół z mostu. Przypadek?

Jazda pod wpływem alkoholu

Dziś napiszę coś więcej o stanie nietrzeźwości. Nie budzi wątpliwości, że prowadzenie jakiegokolwiek pojazdu po uprzednim spożyciu alkoholu jest obarczone ryzykiem. Jednakże nie zawsze w praktyce zawodowej mam do czynienia z jasnymi sytuacjami. I nie zawsze sytuacja klienta bądź poszkodowanego jest beznadziejna.

Photo by National Cancer Institute on Unsplash

Zacząć wypada od tego, że alkohol w organizmie żywego człowieka może mieć charakter endogenny bądź egzogenny.

Alkohol endogenny jest wytwarzany przez organizm z glukozy zawartej we krwi. W ten sposób może dojść do wytworzenia do 0,5 promila alkoholu etylowego.

W czasie agonii stężenie glukozy rośnie, zawartość alkoholu endogennego może wzrosnąć do 1 promila lub więcej (w przypadku śmierci gwałtownej). Ma to znaczenie przy ustalaniu  trzeźwości ofiar wypadków.

Co ciekawe, do wytwarzania alkoholu przez organizm dochodzi w zespole fermentacji jelitowej (inaczej „autobrowar”). Wedle dostępnych informacji na świecie zdiagnozowano 7 przypadków tego schorzenia, w tym jeden w… Polsce!

Alkohol egzogenny to ten, który dostaje się do organizmu z zewnątrz, głównie drogą wlewną.

Podczas rutynowej czynności „dmuchania w balonik” należy uważać na występowanie alkoholu resztkowego,  pozostałego po wcześniejszym spożyciu alkoholu lub produktów z jego zawartością (np. batoniki, cukierki). Dlatego tak ważne jest aby w „balonik” dmuchać mocno – do alkomatu musi dostać się powietrze z głębi płuc, a nie to z jamy ustnej (i przy okazji z otoczenia np. zimowego płynu do mycia szyb).

Badanie zawartości alkoholu

Badanie zawartości alkoholu jest obowiązkowe w następujących sytuacjach (art. 129k ustawy Prawo o ruchu drogowym):

• kierującego – w razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny
• kierującego bądź inną osobę – jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem uczestniczącym w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny
• na żądanie tych osób.

Badanie w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu przeprowadza się (art. 129i ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz Rozporządzenie z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie):

• przy użyciu urządzeń elektronicznych dokonujących pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu
• na podstawie badania krwi, jeżeli stan osoby uniemożliwia badanie urządzeniem elektronicznym
• na podstawie badania krwi, jeżeli osoba  odmawia poddania się  badaniu wydychanego powietrza
• na podstawie badania krwi, jeżeli osoba badana pomimo przeprowadzenia badania wydychanego powietrza, żąda badania krwi
• wystąpił brak wskazania stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu spowodowany przekroczeniem zakresu pomiarowego analizatora wydechu.

Alkomaty

Analizatory wydechu są wzorcowane. Odbywa się to jednak w warunkach laboratoryjnych, zupełnie różnych od tych, w    jakich dokonuje się pomiarów. Z tego powodu w sytuacjach dokonywania rzeczywistego pomiaru jego niepewność jest większa niż wskazana w świadectwie wzorcowania i sięga do 0,03 mg/l.

Photo by National Cancer Institute on Unsplash

W przypadku badania zawartości alkoholu w zwłokach ludzkich krew powinna być pobrana z żyły udowej, a dodatkowo także z gałki ocznej, przychłonki czy płynu mózgowo-rdzeniowego.

Badanie moczu pozwala na stwierdzenie spożycia alkoholu, a nadto jest trudne do pobrania na miejscu zdarzenia, więc ma mniejsze znaczenie.

Przydaje się przy określaniu fazy przemiany alkoholu w organizmie. Jeśli  bowiem stężenie alkoholu w moczu jest niższe niż we krwi, przyjmuje się, że badany w chwili zdarzenia bądź zgonu znajdował się w fazie wchłaniania.

W fazie równowago i eliminacji (większej jej części) stężenie w moczu jest o 20%-30% wyższe niż we krwi.

Jazda pod wpływem w orzecznictwie sądowym

Podstawowym probierzem stanu nietrzeźwości są opisane wyżej metody badawcze, obarczone jednak pewnymi ryzykami. Sprawą granicznych stężeń zajmował się m.in. Sąd Najwyższy w sprawie IV KK 116/08, zakończonej wydaniem wyroku  15.10.2008 r. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy zawarł następującą tezę:

Dla odpowiedzialności karnej na podstawie art. 178a § 1 KK niezbędne jest ustalenie, że w chwili prowadzenia pojazdu poziom stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu przekraczał 0,25 mg/l. W przypadku gdy różnica w wartości pomiarów dokonanych w odstępie dwóch minut wynosi 0,04 mg/l, co odpowiada w przybliżeniu różnicy 0,08 promila alkoholu we krwi, wymaga to racjonalnego wyjaśnienia przyczyn rozbieżności wartości pomiarów, nie dającej się uzasadnić intensywnością procesu fizjologicznej redukcji alkoholu w organizmie. Uzasadnienie takie nie może być wynikiem intuicyjnego ustalenia, bo wymaga ono wiedzy specjalnej.

Z kolei w postanowieniu z 10.09.2008 r. w sprawie V KK 160/08 Sąd Najwyższy stwierdził, że:

Kwestia dopuszczalnego błędu w urządzeniach pomiarowych nie ma żadnego wpływu na stan świadomości osoby badanej co do tego, czy znajduje się lub też może się znajdować w stanie nietrzeźwości. Świadomość istnienia takiej okoliczności tj. stanu nietrzeźwości, rozumiana być musi jako wynikająca z poziomu rozwoju psychicznego zdolność rozpoznania określonego stanu własnej osoby; w praktyce sądowo-psychiatrycznej termin „świadomość” oznacza „przytomność”. Na stan świadomości oskarżonego, co do bycia w stanie nietrzeźwości, w czasie prowadzenia samochodu nie ma wpływu odczyt alkometru i statystyczny stopień błędu odczytu.

Jeśli nie da się przeprowadzić badania wydychanego powietrza, krwi czy moczu, orzecznictwo dopuszcza czynienie ustaleń co do znamion nietrzeźwości na podstawie innych dowodów np. zeznań świadków czy wyjaśnień oskarżonego (SN, wyrok z 2.11.1961 r., V K 504/61 czy SN, postanowienie z  8.04. 2014 r., III KK 433/13).

Zdarzają się także sytuacje graniczne, kiedy przekroczenie stanu nietrzeźwości jest niewielkie i podsądny liczy na warunkowe umorzenie postępowania, a co za tym idzie – możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów na minimalny okres 1 roku, a nie 3 lat.

Aby jednak taka sztuka się udała bierze się pod uwagę takie okoliczności, jak stopień zawartości alkoholu w organizmie sprawcy ponad ustawowe minimum, sposób prowadzenia pojazdu w aspekcie realnego, faktycznego zagrożenia dla ruchu (poza stanem nietrzeźwości, ewentualne naruszenie innych zasad bezpieczeństwa w ruchu, zwłaszcza w aspekcie znaczenia ich wagi dla tegoż bezpieczeństwa), miejsce poruszania się pojazdem (np. drogi o małym natężeniu ruchu, czy też miejsca o znacznym natężeniu ruchu, wymagające szczególnej uwagi także od trzeźwego kierowcy) – tak Sąd Najwyższy Izba Wojskowa w wyroku z 16.04. 2002 r., WA 11/02.